เพลงเด็กหรือเพื่อการศึกษา

เพลงเด็กหรือเพลงเพื่อการศึกษาของครูล้วน ควันธรรม

                                                                                                            โดย ดร.ไพบูลย์ บุณยเกียรติ

 

            ผู้แต่งบทเพลงสำหรับเด็กหรือเพลงเพื่อประกอบบทเรียนในยุคแรกๆประมาณปี พ.ศ. 2475 ท่านผู้อ่านอาจจะคงไม่คุ้นซื่อเสียงสักเท่าไหร่นัก แต่ถ้านึกถึงบทเพลงที่เด็กๆร้องหรือตอนตัวท่านร้องในสมัยที่ท่านเป็นเด็กๆในชั้นเรียน เช่น ป้ากะปู่กู้อีจู้ สวัสดีเธอจ๋าเรามาพบกัน ผีเสื้อกับดอกไม้ พรานเบ็ด ซึ่งท่านผู้อ่านคงได้เคยได้ยินมาบ้างแน่ๆในสมัยที่ท่านยังเป็นเด็กนักเรียนอยู่ ซึ่งเพลงเหล่านี้เป็นบทเพลงที่ใช้ประกอบการสอนของครูในชั้นเรียนในสมัยนั้น เพื่อให้นักเรียนสนุกกับการเรียนการสอน นักเรียนมีกิจกรรมเสริมขนาดนั่งเรียนทำให้บทเรียนไม่น่าเบื่อ ซึ่งในยุคแรกๆ       ผู้แต่งบทเพลงเพื่อประกอบบทเรียนมีอยู่หลายท่าน ดังเช่น นายฉันท์ ขำวิไล ครูล้วน ควันธรรม ซึ่งสองท่านนี้ได้แต่งเพลงประกอบบทเรียนไว้มากมายตามที่ผู้เขียนสามารถรวบรวมได้และมีเอกสารอ้างอิงที่ซื่อถือได้

            และในบทความนี้ ผู้เขียนจะนำท่านผู้อ่านมารู้จักกับผู้แต่งบทเพลงเพื่อการศึกษา ผู้ประพันธ์บทเพลงอมตะเพลงสากลยอดนิยม บทละครเร่ ท่านผู้นั้นคือครูล้วน ควันธรรม และครั้งต่อไปผู้เขียนจะนำเสนอผลงานเพลงประกอบการศึกษาของนายฉันท์ ขำวิไล

            ครูล้วน ควันธรรม เป็นทั้งครูผู้สอน เป็นนักร้อง นักแสดง ผู้ประพันธ์เพลงสากลประมาณปี พ.ศ. 2475 ครูล้วนมีผลงานประพันธ์ในหลากหลายรูปแบบดังเช่นเพลงประเภทธรรมชาติ เพลงรัก เพลงปลุกใจ เพลงละครวิทยุ เพลงละครเวที เพลงละครเร่ เพลงระบำ และโดยเฉพาะเพลงสำหรับเด็กหรือเพลงประกอบบทเรียนเพื่อการศึกษา ซึ่งประวัติครูล้วนอย่างย่อ ครูล้วน ควันธรรม เกิดฝั่งธนบุรีแถววัดทองธรรมชาติ เขตคลองสาน เมื่อวันที่ 24 ธันวาคม 2455 ได้แต่งงานกับคุณนันทนา พันธุ์พฤกษ์ มีบุตรธิดา 6 คนคือ นายลือชา ควันธรรม นายลพชัย ควันธรรม นายฉัตรชัย ควันธรรม นายวิโรจน์ ควันธรรม นางสาวลัลนา ควันธรรม และนางสาวลลินี ควันธรรม ด้านการศึกษาครูล้วนได้เข้าเรียนชั้นประถมต้นที่โรงเรียนวัดสะพานสูงอยู่แถว บางพลับ อำเภอปากเกร็ดจังหวัดนนทบุรี แล้วมาต่อประถมที่โรงเรียนอัสสัมชัญบางรักและมัธยมศึกษาที่โรงเรียนเซนต์คาเบรียลย่านสามเสน ครูล้วนไม่เรียนดนตรีจากสถาบันสอนดนตรี แต่ชอบร้องเพลง ศึกษาวิชาดนตรีด้วยตนเอง และได้เล่นดนตรีแบบสมัคเล่นในช่วงที่ท่านทำงานในกรมฝิ่น ถนนสามเสน ประมาณปี พ.ศ. 2472 (กรมสรรพสามิตร)เครื่องดนตรีทีถนัดคือเปียโนและแอคคอร์เดียน และเมื่อทำงานได้พักหนึ่งได้ย้ายมาทำงานที่กรมโฆษณาการ ประมาณปี พ.ศ. 2482 (กรมประชาสัมพันธ์) สมัยอาจารย์วิลาศ โอสถานนท์เป็นอธิบดี และช่วงที่ท่านตั้งวงดนตรีเรียกว่าวง Chamber Music โดยได้ออกแสดงกับละครเร่และออกแสดงตามโรงละครต่างๆในประเทศไทย หลังจากนั้นครูล้วนได้ย้ายมาช่วยราชการที่กองดุริยางค์ทหารอากาศทำงานได้ประมาณ 4-5 ปี ครูล้วน ควันธรรมได้ออกมาทำธุรกิจส่วนตัวกับครอบครัวโดยมาก่อตั้งโรงเรียนอนุบาลสุดารัตน์และโรงเรียนประสาทพร ตั้งอยู่แถวบางโพ ซึ่งช่วงนี้ครูล้วนได้สอนเด็กและรับสอนบุคลภายนอกในการเล่นเครื่องดนตรีต่างๆ ซึ่งช่วงนี้ครูล้วนได้แต่งเพลงประกอบบทเรียนไว้มากมายซึ่งส่วนใหญ่เป็นเรื่องเนื้อหาที่มีในบทเรียน ประเพณี อุปกรณ์ต่างๆ ที่ใช้ในชีวิตประวันหรือการนับวันเดือนปีเป็นต้น

            ดังที่ครูได้กล่าวไว้ในหนังสือ เพลงเพื่อการศึกษาของโรงเรียนประสาทพร นนทบุรีไว้ว่า

“การส่งเสริมให้นักเรียนได้มีความรู้ ในวิชาร้องเพลงและดนตรีนั้น นับได้ว่าเป็นการให้พื้นความรู้ที่ดีแก่เด็ก”

            นอกจากครูล้วนได้มาก่อตั้งโรงเรียนประสาทพรสอนตั้งแต่อนุบาล ถึง ม.ศ. 3 ทั้งประจำและไปกลับแล้วเวลาว่างเช่นช่วงเย็นและวันเสาร์อาทิตย์ครูล้วนยังเปิดสอนวิชาดนตรีและขับร้องแก่ผู้สนใจโดยทั่วไปและยังจัดอบรมครูดนตรีเพื่อสอนเด็กเล็กหลักสูตร 2 ปี อบรมจบหลักสูตรมีงานรอรับโดยมีเงินเดือนขั้นต้นเดือนละ  500 บาท และบทเพลงด้านล่างนี้ผู้เขียนได้รวบรวมงานเขียนจากต้นฉบับซึ่งเขียนด้วยปากกาบันทึกไว้ลงในสมุดซึ่งบางครั้งน้ำหมึกละลายมองเห็นไม่ชัดเจนถ้าเนื้อหาบางตอนขาดหายผู้เขียนขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย (สมัยนั้นยังไม่มีการบันทึกบทเพลงเป็นโน้ตสากล)

 

                                       เพลงเพื่อการศึกษาของครูล้วน ควันธรรม

 

                                                          กระจ่า

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             กระจ่าตักข้าว ไม่รู้รสแกง         เป็นเรื่องแสดงความจริงบอกเล่า

                             เจ้ากระจ่ามัวแต่ตักข้าว            ยังงี้นี่เล่ามันจึงไม่รู้รสแกง

                             เหมือนการเรียนไม่เอาใจใส่       ถ้าไม่สนใจจะไม่รู้แจ่มแจ้ง

                             กระจ่าตักข้าวไม่รู้รสแกง          เป็นเรื่องแสดงความจริงสอนเรา

 

                                                          กระจ่าตักข้าว

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             กระจ่าตักข้าวมันรู้รสข้าว          ทำไมเล่ามันไม่รู้รสแกง

                             เหตุผลเห็นชัดแจ้งแจ้ง             มันไม่แตะต้องแกงมันไม่รู้รสเอย

 

                                                           ความรัก

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             อันความรักนั้นประหลาด          รักใสสะอาดรักหนักหนา

                             รักบิดาและรักมารดา              รักมากยิ่งกว่า ท่านน่ารักเอย

 

                                                         

 

ฉันชอบโรงเรียน

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             ฉันชอบมาโรงเรียน                ฉันชอบเขียนฉันชอบอ่าน

                             ฉันชอบอยู่กับบ้าน                 เพียงวันหยุดเท่านั้นเอง

 

ฉันรักคุณครู

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             ฉันรักคุณครูมาก                   ฉันอยากให้คุณครูรักฉัน

                             เราทั้งชั้นรักกัน                     คุณครูท่านก็เลยรักเรา

 

เด็กเด็กอย่าเกียจคร้าน

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             เล็กเล็กอย่ามัวเกียจคร้าน         กลับไปบ้านหมั่นอ่านหมั่นเขียน

                             วิชาความรู้ต้องอ่านต้องเรียน     ไม่อ่านไม่เขียนไม่รู้มันเลย

 

เป็นคนต้องเรียน   

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             เกิดมาเป็นคนต้องหมั่นฝึกฝน     หมั่นเล่าหมั่นเรียน

                             กินเหล้าเมายา จะพารากเหียน   อย่าพากอย่าเพียร อย่าหัดมันเลย

 

ชื่อเดือน ชื่อวัน

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             หนึ่งปีมีสิบสองเดือน               ไม่เลือนลืมปลื้มใจเหลือ

                             ร้องรำจำได้ไม่เบื่อ                  เชื่อตัวเองเก่งพอตัว

                             สัปดาห์หนึ่งมีเจ็ดวัน               ชื่อวันฉันจำได้ทั่ว

                             ชื่อเดือนฉันก็ไม่กลัว               จำได้ทั้งตัวสะกดการันต์

                             มกราคม แล้วกุมภาพันธ์          มีนาคม และ เมษายน

                             พฤษภาคม มิถุนายน              กรกฎาคม สิงหาคม

                             กันยายน ตุลาคม                   พฤศจิกายน ธันวาคม

                             อาทิตย์ จันทร์ อังคาร             พุธ พฤหัสบดี ศุกร์ เสาร์

 

 

 

พบกันใหม่                      

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                      พบกันใหม่ พบกันใหม่

                                      จากกันวันจันทร์กลับมา

                                      โฮลิเดย์ ลา ลา ลา

                                      หนึ่งสัปดาห์ เราหยุดสองวัน

                                      เสาร์ อาทิตย์ ฉันคิดถึงเธอ

ฉันนอนละเมอฤทัยไหวหวั่น

จากกันไปแล้วเมื่อไหร่จะพบกัน(ซ้ำ)

พอถึงวันจันทร์ แล้วค่อยพบกันใหม่

 

เพื่อนจ๋า

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                             เพื่อนจะเพื่อนจ๊ะเพื่อนจ๋า เรามีสัญญา ของความรักเพื่อน

                             จะไม่ขาดเรียน จะไม่แชเชือน     จะมาพบเพื่อนที่โรงเรียนทุกวัน

 

เพื่อการเรียน

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                                ร่วมกันร้องเพลงสุขสันต์เพื่อการเรียน

                                      ต่างมีความเพียรเพราะการเรียนมีความหมาย

                                      เพื่อตัวมิใช่เพื่อใครตั้งใจทั้งหญิงและชาย

                                      หมั่นศึกษาความรู้มีค่ามากมาย

                                      สิ่งเลวร้ายของการเล่าเรียนก็คือสิ้นเพียรไม่เรียนเลิกกัน(ซ้ำ)

                                      อย่าทำตัวชั่วเลวอย่างเหลวแหลก

                                      สิ่งใดที่เห็นว่าแปลกเป็นสิ่งแตกต่างอย่างเลวสำคัญ

                                      ชั่วจงทิ้งให้ห่างไกลอย่าไปสนใจใฝ่ฝัน

เลิกกันทีจงคิดทำดีทุกวันหมั่นศึกษาหาทางเชิดชูรู้บุญคุณบิดามารดา

 

ร.เรือ

คำร้อง/ทำนอง ล้วน คันธรรม

                                      ร.เรือ  รบเร้า  โรงเรียน  เรไร

                                      ริกรี้  เริงร่า  รับรู้  เรืองรอง

                                      รอนรอน  ร้อนร้อน  โรยริน  โรมรัน

                                      รถรบ  เรรวน   เร้ารุก  รอรี

                                      ตะวันรอนรอน  แดดไม่ร้อน  เดินไปโรงเรียน

                                      รักเรียนต้องเร่ง  ด้วยความรีบร้อน  ไม่ควรรอรี

 

หุงต้มผัก

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                      หุงต้มผัก ต้องรู้จัก รักษาคุณค่า  อย่ามัวรอรา ถ้าปรารถนา คุณค่าของผัก

                                      น้ำน้อยไฟแรง ปิดฝา เวลาสั้น    สีสันสวยสด คุณค่าทั้งหมด ยังอยู่ในผัก

                                      น้ำน้อยไฟแรง ปิดฝา เวลาสั้น    สีสันสวยสด คุณค่าทั้งหมด ยังอยู่ในผัก

 

เพลงผลไม้

คำร้อง/ทำนอง ล้วน คันธรรม

                                      ผลไม้เมืองไทยหลายหลาก        มีมากจดจำไม่ไหว

                                      ล้วนแล้วรสรื่นชื่นใจ                ประโยชน์นั้นไซ้มีอนันต์

                                      ต้องกินทุกวันจึงจะดี               ไวตามิน เอ บี ซี อยู่ในตัวมัน

                                      มะละกอแดงแดงมีดื่นดัน          กล้วยน้ำว้าก็เช่นกัน

                                      ยิ่งกินมากสมองยิ่งดี

         

ผักเขียวเหลือง

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                      ผักเขียวเหลือง ต้องกินทุกมื้อ

                                      ไม่มีเงินซื้อ ปลูกตามรั้วริมบ้าน

                                      เก็บกินสุกดิบ เตรียมไว้ใส่จาน

                                      ใช้รับประทานกินทั้งพ่อแม่ลูก

                                      ให้เกลือแร่เหล็ก อุดมแคลเซียม

                                      บำรุงเลือดเป็นเยี่ยม ทั้งฟันทั้งกระดูก

                                      กินทุกวันท้องไม่ผูก

                                      กินทั้งพ่อแม่ลุก

                                      ร่างการสมบูรณ์

 

 

 

 

เหลิงลม

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                      เหลิงเอย เหลิงลม        น่าชมเชยนัก

                                      น้องเอย น้องรัก           รักเรียนไว้ดีกว่า

                                      น้องอยู่ อนุบาล           แต่ต้นปีมา

                                      ถ้อยที ถ้อยพุดจา         น้องช่างน่ารักเอย

                                      พุดจาคะขาทุกคำ         งามล้ำคมขำคำเฉลย

                                      เรียนดี เรียนได้           น่าชมเชย

                                      สวยเอย งามเอย         อนุบาล

 

พบกันใหม่

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                      พบกันใหม่ พบกันใหม่            จากกันไปวันจันทร์กลับมา

                                      โฮลิเดย์ ลา ลา ลา                 หนึ่งสัปดาห์เราหยุดสองวัน

                                      เสาร์อาทิตย์ ฉันคิดถึงเธอ         ฉันนอนละเมอฤทัยไหวหวั่น

                                      จากกันไปเมื่อไหร่จะพบกัน(ซ้ำ)  พอถึงวันจันทร์ค่อยมาพบกันใหม่

 

ลากันที

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                                ลากันที ลากันที                    เลิกเรียนวันนี้ต่างคนต่างขมีขมัน

                                                กลับบ้านไปพร้อมกัน              ถึงบ้านต้องกราบบิดามารดา

                                                หน้าที่มีทำ ทำการบ้านอย่ารอรา ลา ลา ลา ลา ลา

                                                ขยันมากมากเถิดหนา             ไปภายหน้าภายหน้าจะได้ดี

 

ลาแล้ว

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                                ลาแล้ว ลากันก่อน                  จำใจจากจร

                                                ขอลาไปก่อน                        ขอลากันที

                                                หมดเวลาเสียแล้ววันนี้(ซ้ำ)        จากกันเสียที

                                                จากกันวันนี้เพราะหมดเวลา               

                                     

 

 

                                                                  เพลงแม่กก         

คำร้อง/ทำนอง ล้วน ควันธรรม

                                                น้ำตก จิ้งจก วกเวียน โกหก

                                                พกเงิน คนงก อกช้ำ หน้าปก

                                                ต้นกก บนบก นกบิน ชาดก

                                                ยกมือ คางคก ถูกชก กระจก

                                                งูฉก ยาหก ยกไป ผ้าถก

                                                มกรา หญ้ารก ศกนี้  นอนกก

                                                ประสก ใบปก รกคน โผนผก

                                                ฟกช้ำ โลซก อุทก ตีอก

 

                      ต้นฉบับลายมือเขียนด้วยปากหมึกซึมและดินสอดำ

                                     (ผู้เก็บรักษา ดร ไพบูลย์ บุณยเกียรติ, 2560)

 

                                         

                            

                                                    ครูล้วน ควันธรรม (2455-2522)